सुरक्षित ऑनलाइन व्यवहारासाठी...२FA - डिजिटल आयडेंटिटी

आजच्या ई-युगातील इंटरनेटवरून केली जाणारी कोणतीही खरेदी-विक्री सुरक्षित करण्याचे नवे तंत्रज्ञान म्हणजे ‘२FA’ (टू फॅक्टर ऑथेंटिकेशन) हे ई-युगातील व्यवहार सुरक्षित करण्यासाठी प्रभावी अस्त्र आहे. ‘‘तुम्ही तुमच्या क्रेडिट कार्ड किंवा डेबिट कार्डचा वापर करून कोणतेही ऑनलाइन व्यवहार करणार असाल तर तुमच्याकडे ‘२FA’ आहे याची खात्री करून घ्या व त्यानंतरच इंटरनेटवरून कोणताही ऑनलाइन व्यवहार करा.


‘२FA’ ची वैशिष्ट्ये



एक्स्ट्रा आयडेंटी

‘२FA’ म्हणजेच तुमच्या स्वत:च्या ओळखी व्यतिरिक्त इतरांना माहिती नसलेली आयडेंटी म्हणजेच एक्स्ट्रा आयडेंटी. साधरणत: जेव्हा तुम्ही इंटरनेटवरून कोणताही व्यवहार करीत असता तेव्हा तुम्हाला फक्त तुमचा क्रेडिट कार्ड क्रमांक cvv व क्रेडिट कार्डची एक्स्पायरी डेट एवढीच माहिती द्यावी लागते. ही माहिती तुमच्या क्रेडिट कार्डवरदेखील असते. त्यामुळे जर तुमचे क्रेडिट कार्ड हरवले किंवा चोरले गेले तर कोणीही सहजपणे त्याचा वापर करून एखादा ऑनलाइन व्यवहार करू शकतो. परंतु ‘२FA’ मधील एक्स्ट्रा आयडेंटी या वैशिष्ट्यामुळे ऑनलाइन व्यवहार करताना तुम्हाला क्रेडिट कार्डवरील माहितीव्यतिरिक्त काही ठरावीक माहिती जी फक्त तुम्हालाच माहीत आहे तीदेखील सादर करावी लागते. उदा. तुमची जन्मतारीख किंवा इतर काही जे इतरांना माहीत नसेल असे यामुळे जरी क्रेडिट कार्ड हरवले तरी ‘२FA’ मुळे याचा गैरवापर होण्याची शक्यता कमी होते.


सिक्युअर आयडी


‘२FA’ मधील महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे सिक्युर आयडी. सिक्युर आयडी हे तुमच्याकडील आयडेंटी कार्डसारखेच डिजिटल आयडेंटी कार्ड असते. सिक्युर आयडी तुम्ही तुमच्या मोबाइलमध्ये इन्स्टॉल करू शकता किंवा सिक्युर आयडीसाठी वेगळे छोटेसे गॅझेटदेखील बाजारात उपलब्ध आहे. सिक्युर आयडी जर तुम्ही तुमच्या ऑनलाइन खात्यासोबत जोडले तर प्रत्येक ठरावीक वेळेनंतर त्यावर एक युनिक आयडी क्रमांक तयार होतो. हा युनिक क्रमांक फक्त तुमच्यासाठीच असतो. तुम्ही तोपर्यंत हा युनिक क्रमांक ऑनलाइन व्यवहारात वापरत नाही तोपर्यंत असा कोणताही व्यवहार पूर्ण होत नाही. सिक्युर आयडी कोणत्याही बनावट ई-व्यवहारापासून रक्षण करतो. सध्या बाजारामध्ये व्हेरीसाईन आरएसए या प्रख्यात कंपन्यांचे सिक्युर आयडी उपलब्ध आहेत व आपण त्या संदर्भात अधिक माहिती खालील संकेत स्थळावरून मिळवू शकता.


https://idprotect.verisign.com/ , www.rsa.com/securid

OTP (वन टाईम पासवर्ड)


जेव्हा तुम्ही नेट बँकिंग किंवा ई-व्यवहार करण्यासाठी ठरावीक बँकेच्या संकेत स्थळावरून वन टाईम पासवर्ड (OTP) जनरेट करून घ्या. ओटीपी जनरेट करण्यासाठी आपल्या क्रेडिट कार्डची सर्व माहिती असणे आवश्यक आहे. OTP जनरेट झाल्यावर तो तुमच्या बँकेमध्ये रजिस्टर्ड क्रमांक किंवा ई-मेल ऍड्रेसवर पाठवला जातो. OTP हादेखील आजकालच्या ‘२FA’ मधील लोकप्रिय प्रकार आहे. OTP हादेखील सिक्युर आयडीप्रमाणेच फक्त तुम्हालाच माहीत असतो.


'२FA’ साठी काय कराल?


- RBI च्या नवीन निर्देशानुसार कोणत्याही ई व्यवहारासाठी ‘२FA’ च्या वरीलपैकी कोणत्याही सेवेपैकी एक सेवा असणे गरजेचे आहे.


- ‘२FA’ च्या अनेक पर्यायांपैकी तुम्हाला वापरण्यास सोपा व करता येण्याजोगा कोणताही पर्याय निवडा.

- वेगवेगळ्या बँकादेखील वेगवेगळे पर्याय आपणास देतात तेदेखील आपल्या गरजेप्रमाणे तपासून बघा.

- संबंधित बँकेकडे निवडलेल्या पर्यायांची नोंद करा.

- जर तुमच्याकडे अनेक बँकांची क्रेडिट कार्ड असतील तर शक्यतो एकच पासवर्ड किंवा संख्या पर्यायाची निवड करू नका.

सिक्रेट आयडेंटी


सिक्रेट आयडेंटी हादेखील ‘२FA’ मधील अजून एक लोकप्रिय प्रकार आहे. यासाठी जेव्हा तुम्ही तुमचे नेटबँकिंग खाते चालू करता तेव्हा नेटबँकिंगच्या प्रोफाईलमध्ये काही खास गोष्टीची माहिती जमा करावी लागते. उदा. तुमच्या फॅमिली डॉक्टरचे नाव, किंवा तुमचा आवडता खेळ, अथवा तुमचे जन्मठिकाण इ. एकदा का तुम्ही ही माहिती साठवून ठेवली की त्यावर जेव्हा जेव्हा तुम्ही नेटबँकिंगचा वापर कराल तेव्हा तेव्हा यापैकी कोणत्याही दोन गोष्टीची माहिती आपल्याला विचारली जाईल व जेव्हा ही माहिती खरी असेल तेव्हाच तो नेटबँकिंग व्यवहार पूर्ण होईल.


SMS टोकन

एश्ए टोकन हादेखील ‘२FA’ मधील एक लोकप्रिय प्रकार आहे. जेव्हा तुम्ही नेटबँकिंगचा वापर कराल तेव्हा पेमेंट कन्फर्मेशनआधी तुमच्या मोबाईलवर एक एश्ए टोकन पाठवले जाईल. हा टोकन क्रमांक जोपर्यंत तुम्ही तुमच्या इंटरनेटवरील संकेतस्थळावर टाकत नाही तोपर्यंत सदर व्यवहार पूर्ण होणार नाही. त्यामुळे जर तुम्ही ही सेवा घेतली असेल तर ऑनलाइन व्यवहार करताना तुमचा मोबाईल चालू ठेवणे गरजेचे आहे.

सौजन्य:- इंद्रधनू, सामना १३०९२०११.