झुंजार रामशेज

 संभाजीराजेंचा इतिहास वाचत असताना किल्ले रामशेजचा उल्लेख आला. शंभूराजांच्या कारकीर्दीत या दुर्गने मोगलांना अशी काही झुंज दिली की, जवळपास साडेपाच वर्षे हा किल्ला मोगलांना जिंकताच आला नाही. मोगलांनी सर्व प्रकारचे प्रयत्न करूनही त्यांच्या पदरी केवळ निराशाच आली. विशेष म्हणजे ज्या किल्लेदाराच्या नेतृत्वाखाली हा गड लढला त्या किल्लेदाराचे नाव मात्र इतिहासाला ठाऊक नाही. या अज्ञात शूरवीराच्या जोरावर हा किल्ला अजिंक्यच राहिला. सुवर्णाक्षराने लिहिण्यासारखा हा रामशेजचा इतिहास जसा साहित्यात शब्दांनी उतरवला गेला तसाच तो आमच्यासारख्या दुर्गभक्तांनी कपाळाला लावला तर त्यात ‘नवल’ ते काय!
आम्ही नेहमीच तिथे जात असतो तिथला इतिहास, भूगोल आणि धार्मिकतेचा संदर्भ हे विचारतच फिरत असतो. त्यामुळे आमच्या ज्ञानात नेहमीच भर पडत असते. या ठिकाणाचा दुसरा पौराणिक संदर्भ कवी प्रभूरामचंद्र वनवासात असताना या किल्ल्यावर त्यांनी काही दिवस मुक्काम केला होता. या ठिकाणी प्रभूरामाची शेज (शय्या) म्हणूनच या किल्ल्याचं नामकरण हे ‘रामशेज’ असं झालेलं.
आम्ही नाशिक पार करून आशेवार्ड गावात आलो समोरच रामशेज मध्यम आकाराचा, पण भक्कम असा चहुबाजूंनी ताशीव कडे असलेला हा किल्ला आम्हाला आता खुणावू लागला होता. पायथ्यापासून तासाभरातच आम्ही राममंदिरासमोर उभे राहिलो. या मंदिरातली मूर्ती आणि गुहा या खरोखरीच डोळ्यांचे पारणे फेडणार्‍या. गडावर असं काही अधिष्ठान असलं की, गडाचं पावित्र्यही आपोआप राखलं जातं 
दर्शनानंतर आम्ही मोर्चा वळवला तो थेट गडावरच. उद्ध्वस्त दरवाजातून आम्ही बरोबर गडाच्या मध्यभागी दाखल झालो. संपूर्ण गडमाथा फिरण्यास दोन तास पुरले. यादरम्यान देवीचे एक मंदिर, पाण्याचे टाके, गडाचा मुख्य दरवाजा, गुहा पाहता आल्या. गडावर सुस्थितीतील वास्तू अशा नाहीच, परंतु तरीही या गडाच्या अंगाखांद्यावरून फिरताना जर इतिहासाचा चष्मा लावला तर हा गड बरेच काही सांगतो. त्या आठवणींना सोबत घेऊनच आम्ही परतलो

- ओंकार वर्तले

सौजन्य :- फुलोरा, सामना २९१२१३